ECR Party’s multilingual hub for Centre-Right ideas and commentaryPolishOdnotowywany w ostatnich latach wzrost ilościowy i jakościowy ataków hybrydowych na świecie, w tym w Europie, wymaga wypracowania skutecznych strategii przeciwdziałania temu niebezpieczeństwu w różnych obszarach i na różnych poziomach decyzyjnych. Problem ten dotyczy zagrożeń dla organizmów państwowych, w tym Polski, i innych krajów Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Wbrew pojawiającej się czasem opinii, hybrydowe działania nie stanowią nowej formy walki, ponieważ znane są w historii konfliktów zbrojnych (wiele takich cech miała np. wojna w Wietnamie). Hybrydowe metody prowadzenia wojny, takie jak propaganda, oszustwo, sabotaż i inne taktyki pozamilitarne, od dawna stosuje się w celu destabilizacji przeciwników. Pewna nowość to natomiast zmieniająca się specyfika tego typu zagrożeń. Kiedyś wiodącym przejawem taktyki hybrydowej był konflikt zbrojny, natomiast obecnie są to bardziej działania pozamilitarne. Podobnie przeobraża się charakter ataków obserwowanych w ostatnich latach. Nacisk kładzie się na szybkość, skalę i intensywność, ułatwione dzięki szybkim zmianom technologicznym i globalnym wzajemnym połączeniom.
W sytuacji utrzymywania się względnej równowagi sił na arenie międzynarodowej i braku otwartego konfliktu zbrojnego pomiędzy mocarstwami (rozproszona zimna wojna), ataki hybrydowe stanowią coraz istotniejszy oręż, który ma charakter zastępczy – ale nie mniej groźny – względem konwencjonalnych środków charakterystycznych dla konfliktów zbrojnych i tradycyjnego pola bitwy. Co więcej, zdarza się, że samo tylko zastosowanie działań hybrydowych decyduje o pomyślnym dla kraju rozstrzygnięciu danego sporu międzynarodowego (np. o konkretne terytorium).
Przykładem zagrożeń hybrydowych (Hybrid Threats, HT) było zajęcie Krymu przez Rosję po zastosowaniu – w opinii wielu ekspertów – właśnie taktyki hybrydowej w 2014 r. Elementy zagrożeń tego typu można odnaleźć, analizując także działania wojenne w Syrii między siłami prezydenta Baszszara al-Asada a zbrojną opozycją, rozgrywające się od 2011 r. przy udziale aktorów zewnętrznych. Rosja, jak wskazują niektórzy eksperci, toczyła tam wojnę hybrydową, realizowaną przez łączenie zdolności wojskowych, dyplomatycznych i medialnych. Taktyka ta miała za zadanie osiągnąć założone cele przy użyciu ograniczonego zaangażowania zbrojnego Federacji Rosyjskiej[1].
NATO opracowało strategię dotyczącą swojej roli w przeciwdziałaniu wojnie hybrydowej i podkreśla, iż jest gotowe do obrony wszystkich sojuszników przed jakimkolwiek zagrożeniem, czy to konwencjonalnym, czy hybrydowym[2]. Sojusz definiuje wojnę hybrydową jako użycie taktyki w celu wykrycia i wykorzystania słabości (przeciwnika) za pomocą środków pozamilitarnych (np. politycznego, informacyjnego czy ekonomicznego zastraszania i manipulacji) popartych groźbą użycia konwencjonalnych i niekonwencjonalnych środków militarnych.
Zagrożenia hybrydowe, zgodnie z definicją NATO, łączą w sobie środki wojskowe i pozawojskowe oraz jawne i ukryte (overt and covert). Zaliczyć można do nich dezinformację, cyberataki, presję gospodarczą, użycie nieregularnych grup zbrojnych (tzw. zielone ludziki) oraz tradycyjnie pojmowanych sił zbrojnych[3]. Definicja powstała w odpowiedzi na zagrożenie bezpieczeństwa państw członkowskich Sojuszu Północnoatlantyckiego, które przyniósł rosyjsko-ukraiński konflikt i ekspansja Państwa Islamskiego (Daesh, ISIS)[4]. Do najpoważniejszych zagrożeń hybrydowych należy obecnie dezinformacja. Szczególnie aktywne w zakresie przeciwdziałania jej jest NATO StratCom COE. To Centrum Doskonałości ds. Komunikacji Strategicznej, wśród którego założycieli znalazła się Polska, powstało w Rydze w 2014 r.[5]
Wydarzenia w ostatnich latach stanowią coraz większe wyzwanie dla Sojuszu w erze zdominowanej przez wojnę hybrydową. Tego typu zagrożenia, w tym dotyczące sektora energetycznego, mogą potencjalnie zakłócić polityczną i wojskową spójność NATO. Bezpieczeństwo energetyczne staje się więc coraz istotniejszym czynnikiem strategicznym w myśleniu wojskowym. Działania hybrydowe są obecnie często skierowane przeciwko zasobom energetycznym państw członkowskich NATO (chodzi głównie o dezinformację oraz cyberataki). Te drugie, wymierzone w aktywa energetyczne, dotknęły wielu członków Sojuszu, w tym Polskę, Turcję, Wielką Brytanię i Stany Zjednoczone, co podkreślił niedawno przewodniczący programu ds. zagrożeń hybrydowych w ramach NATO Rady NATO ds. Nauki i Technologii (STO) dr Arnold C. Dupuy.
Jako podmiot zajmujący się bezpieczeństwem międzynarodowym Sojusz ma do odegrania kluczową rolę w identyfikowaniu punktów stycznych między bezpieczeństwem energetycznym a wojną hybrydową. W odniesieniu do niej to pierwsze zgłębić ma grupa badawcza autoryzowana przez Radę STO. Ponad 80 badaczy, jak zdecydowano, przeanalizuje wpływ zagrożeń hybrydowych na NATO w kontekście sektora energetycznego[6]. Kierowany przez Stany Zjednoczone zespół STO ds. bezpieczeństwa energetycznego odbył pierwsze fizyczne spotkanie w dniach 20 i 21 stycznia 2020 r. w Neuilly-sur-Seine we Francji. Zebranie zgromadziło przedstawicieli z Kanady, Finlandii, Niemiec, Polski, Rumunii, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i centrum ds. bezpieczeństwa energetycznego ENSEC COE (NATO Energy Security Centre of Excellence). Opracowano wówczas propozycję 3-letniego projektu badawczego i związany z nim program prac.
W obszarze zagrożeń hybrydowych następuje naturalnie postęp. Rośnie skuteczność wykorzystania mechanizmów hybrydowych w podważaniu zaufania publicznego do instytucji demokratycznych, kwestionowaniu podstawowych wartości społeczeństw, zdobywaniu wpływów i władzy geopolitycznej oraz oddziaływaniu na zdolność podejmowania decyzji. Kolejnym polem tego typu zagrożeń stało się bezpieczeństwo energetyczne.
Warto w tym miejscu pamiętać o potrzebie jedności sojuszniczej w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, zwłaszcza w obliczu takich procesów jak budowa nowego gazociągu Nord Stream 2. Kluczowa jest tutaj rola Niemiec, które wspierają ten projekt i jednocześnie są jedną z potęg gospodarczych UE oraz ważnym członkiem NATO. Unia Europejska na poziomie ponadnarodowym rozważa budowę Nord Stream 2 w kontekście sytuacji politycznej w Rosji. W wyniku uwięzienia Aleksieja Nawalnego po jego powrocie do kraju w styczniu 2021 r. oraz represji wobec opozycji w wielu rosyjskich miastach Parlament Europejski przyjął rezolucję wzywającą do wstrzymania projektu Nord Stream 2. Decyzji tej nie poparły jednak jednoznacznie Niemcy, dające tym samym przyzwolenie na rychłe ukończenie budowy kontrowersyjnego gazociągu, który zmniejszy bezpieczeństwo energetyczne w regionie Europy Środkowej, w pobliżu wschodniej flanki NATO.
[1] A. Heistein, V. Michlin-Shapir, Russia's Hybrid-Warfare Victory in Syria, 19.05.2016, https://nationalinterest.org/feature/russias-hybrid-warfare-victory-syria-16273 [dostęp: 24.01.2021].
[2] NATO’s response to hybrid threats, strona internetowa NATO, 2.07.2018, https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_156338.htm?selectedLocale=uk [dostęp: 3.02.2021].
[3] B. Beaulieu, D. Salvo, NATO and Asymmetric Threats: A Blueprint for Defense and Deterrence, German Marshall Fund of the United States, 9.07.2018, https://www.jstor.org/stable/resrep18856 [dostęp: 23.10.2020].
[4] M. Kwiecińska, Nowy wymiar konfliktów zbrojnych: konflikt hybrydowy a konflikt pełzający, „Doctrina Studia Społeczno‑Polityczne” 2016, nr 13, Akademia Sztuki Wojennej, Wydział Zarządzania i Dowodzenia, http://www.doctrina.uph.edu.pl/stara/doctrina_2016/6_Kwiecinska.pdf [dostęp: 4.11.2020].
[5] R. Babraj, Dezinformacja w dobie cyfrowej rewolucji, 19.05.2020, https://cyberpolicy.nask.pl/dezinformacja-w-dobie-cyfrowej-rewolucji/ [dostęp: 20.11.2020] oraz https://www.stratcomcoe.org/about-us.
[6] https://www.nato.int/docu/review/articles/2021/01/13/energy-security-in-the-era-of-hybrid-warfare/index.html.
Powiązane
Ulderico de Laurentiis • 22.01.2022.
Ulderico de Laurentiis • 23.11.2021.
Ulderico de Laurentiis • 22.01.2022.
Ulderico de Laurentiis • 23.11.2021.